Pruski edykt emancypacyjny z 1812 roku, który nadał Żydom równe prawa, nie zapobiegał wybiórczym aktom antysemityzmu, ale zdecydowanie umocnił żydowską społeczność. Żydzi zaczęli korzystać z możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, przez co w kolejnych dekadach coraz częściej odchodzili od tradycyjnego życia, czując się nowoczesnymi obywatelami Europy. Asymilacja i akulturacja przyczyniały się także do tego, że coraz częściej określali się Niemcami żydowskiego pochodzenia, co jeszcze bardziej spajało ich z lokalną społecznością.
Wrocławscy Żydzi w XVIII i XIX wieku osiedlali się wokół placu Żydowskiego, który obecnie nosi nazwę Bohaterów Getta. Forum Judaeorum było centrum dzielnicy żydowskiej obejmującej obecne ulice Karola Szajnochy, Kazimierza Wielkiego, Ruską, Krupniczą, Pawła Włodkowica i św. Antoniego. Znajdowały się tam m.in. budynki należące do gminy żydowskiej, domy modlitwy, szkoła, szpital, jadłodajnia, liczne ośrodki handlu i gospody. Gmina żydowska była organizatorką życia religijnego, jak również finansowała opiekę socjalną i kierowała nią, była organem doradczym oraz przedstawicielskim, udzielała pomocy i wsparcia nie tylko w kwestiach wyznaniowych. Budynki przy obecnej ulicy Włodkowica, w których mieściły się biura, zaprojektowali bracia Richard i Paul Ehrlichowie. Tętniąca życiem dzielnica szybko powiększała się wraz z dynamicznym wzrostem liczby przybywających do Wrocławia Żydów. Była to jednak integralna część miasta, która nie wyróżniała się architekturą na tle innych osiedli. Pod koniec XIX wieku bogatsi członkowie społeczności przenosili się na południe miasta, gdzie rozrastała się sieć żydowskich instytucji i powstawało nowe osiedle willowe.
Żydzi współtworzyli mieszczański Wrocław, choć ich grupa nie była jednolita – różnili się pochodzeniem, wykształceniem, posiadanym majątkiem i wynikającym z niego statusem, stopniem religijności czy przywiązania do tradycji. Ci, którzy zdołali się szybko wzbogacić dzięki handlowi lub przemysłowi, regularnie wspierali ubogich, chorych i samotnych. Rozwój społeczności trwał niemal nieprzerwanie (wyjątkiem była I wojna światowa) do czasu przejęcia władzy przez nazistów. W prawie wszystkich dziedzinach życia codziennego następowały zmiany: od praktyk religijnych przez edukację po działalność zawodową.
Korzeni liberalnego podejścia do religii i tradycji można upatrywać w haskali, czyli żydowskim oświeceniu. W XVIII wieku nastąpił istotny zwrot w europejskich ośrodkach myśli żydowskiej – postulowano, by reformować szkolnictwo oraz wzmacniać rozwój świeckiej nauki tak, aby kultura Żydów nadążała za rozwojem krajów europejskich. Dzięki haskali nastąpił szybki rozwój świeckiej kultury żydowskiej, Żydzi stawali się partnerami nieżydowskich mieszkańców Niemiec, a ich asymilacja następowała coraz szybciej. W duchu licznych europejskich przemian społeczno-politycznych niemieccy Żydzi mieli świadomość, że również liturgię muszą dostosować do wymogów współczesności. To właśnie wrocławski rabin Abraham Geiger był twórcą ruchu reformowanego w judaizmie, który do dziś ma wielu zwolenników.
Chanukija we wrocławskim domu, 1938 rok, fotografia pochodząca ze zbiorów Archiwum Fotograficznego Yad Vashem w Jerozolimie
W związku z wytworzeniem się silnej wspólnoty liberalnej, która naturalnie stała w opozycji do konserwatywnego nurtu judaizmu, w połowie XIX wieku postanowiono podzielić gminę na dwie osobne frakcje. Każda z nich miała swojego rabina i w późniejszym czasie także własną synagogę. Warto jednak zaznaczyć, że początkowe napięcia i konflikty towarzyszące formowaniu się spójnego życia żydowskiego wzmacniały członków społeczności i były katalizatorem wielu przemian. Wrocławska gmina, która musiała łączyć w sobie zarówno nurt liberalny, jak i konserwatywny, była później stawiana za wzór do naśladowania innym żydowskim społecznościom.
Żydzi zostali dopuszczeni także do pełnoprawnego funkcjonowania w świecie uniwersyteckim. Na efekty nie trzeba było długo czekać – już w połowie XIX wieku osiągali sukcesy, stali się poważanymi badaczami, wpływowymi głosami nowoczesnej nauki i elitą profesorską Uniwersytetu Wrocławskiego. Spośród niemieckich laureatów Nagrody Nobla pochodzenia żydowskiego dwóch urodziło się we Wrocławiu – Fritz Haber nagrodzony w 1918 roku w dziedzinie chemii oraz Max Born, laureat z 1954 roku w dziedzinie fizyki, który sprzeciwiał się używaniu fizyki atomowej w celach wojennych. Fritz Haber natomiast był postacią kontrowersyjną, ponieważ pracował nad bronią chemiczną używaną podczas I wojny światowej, był także jednym z wynalazców cyklonu B, którego później używano do eksterminacji Żydów. Innymi naukowcami związanymi z Wrocławiem i nagrodzonymi Nagrodą Nobla byli także: Paul Ehrlich, wybitny chemik z wielkimi zasługami dla medycyny, oraz Otto Stern, fizyk i asystent Alberta Einsteina. Do grona ważnych postaci wrocławskiej nauki należy zaliczyć również m.in. Williama Sterna, Ferdinanda Cohna, Jacoba Caro, Gustava Borna czy Oskara Bergera. Wszystkie wymienione wybitne postaci stanowiły elitę nie tylko środowiska żydowskiego, ale całego Wrocławia.
Katalog z wystawy Muzeum Żydowskiego we Wrocławiu, 1929 rok, grafika pochodzi ze zbiorów Śląskiej Biblioteki Cyfrowej